ದೀಪಂ ದೇವ ದಯಾನಿಧೇ-೭

ದೀಪಂ ದೇವ ದಯಾನಿಧೇ-೭

[ಜಗದ್ಗುರು ಶ್ರೀ ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರ ಅತಿ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತ ಜೀವನ ಚರಿತ್ರೆ]


ಇದಂ ವಿಷ್ಣುರ್ವಿಚಕ್ರಮೇ ತ್ರೇಧಾ ನಿದಧೇ ಪದಮ್ |
ಸಮೂಢಮಸ್ಯ ಪಾಗ್ಂಸುರೇ||

ಆಸ್ತಿಕ ಬಂಧುಗಳಿಗೆ ಶಂಕರರ ಜೀವನಾವಲೋಕನದ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತ ರೂಪದ ಬರಹದ ಈ ಭಾಗಕ್ಕೆ ಮತ್ತೆ ಸ್ವಾಗತ.

 ತೇಜೋಮಯಂ ದಿವ್ಯಮಮೇಯಶಕ್ತಿಂ ಸನಾತನಂ ಶಾಂತಮನಾಮಯಂಚ

ಅದ್ವೈತಮಾಶ್ಚರ್ಯಮಚಿಂತ್ಯರೂಪಂ ಪರಾತ್ಪರಂ ನಿತ್ಯಮನಂತಮಾದ್ಯಂ |

ಜ್ಞಾನಪ್ರಕಾಶೇನ ವಿಶುದ್ಧಸತ್ತ್ವೋ ಯಂ ಪಶ್ಯತಿ ಸ್ವಾತ್ಮನಿ ಚಿಂತ್ಯಮಾನಂ

ಶ್ರೀಸೌಮ್ಯಕಾಶೀಶ ಮಹೇಶ್ವರಾಯ ತಸ್ಮೈ ನಮಃ ಸ್ವಾಮಿ ತಪೋವನಾಯ ||

ಕಾಶಿ  ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಾಚೀನ ಪಟ್ಟಣ ಮತ್ತು ಹಿಂದೂ ಜನಾಂಗಕ್ಕೆ ಅದು ಅತ್ಯಂತ ಪವಿತ್ರ ಕ್ಷೇತ್ರ. ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದ ಕೇಂದ್ರಸ್ಥಾನವೇ ಕಾಶಿ ಎಂದರೆ ತಪ್ಪಾಗಲಾರದು. ವರುಣಾ ಮತ್ತು ಅಸಿ ಎಂಬೆರಡು ಪುಣ್ಯನದಿಗಳ ಮಧ್ಯದ ಈ ಭಾಗವನ್ನು ವಾರಣಾಸಿ ಅಥವಾ ವಾರಾಣಸಿ ಎಂತಲೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಬನಾರ ಎಂಬ ಅರಸ ಹಿಂದಕ್ಕೆ ರಾಜ್ಯವಾಳುತ್ತಿದ್ದುದರಿಂದ ಬನಾರಸ್ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಸಕಲಪಾಪಗಳನ್ನೂ ತೊಳೆಯುವ ಗಂಗಾನದಿಯ ದಡದಮೇಲೆ ಕಾಶಿಯಿದೆ. ವಿಶ್ವಕ್ಕೇ ನಾಥನಾದ ವಿಶ್ವನಾಥನ ಜೊತೆ ಆತನ ಸಹಧರ್ಮಿಣಿ ವಿಶಾಲಾಕ್ಷಿ ಕೂಡ ನೆಲೆಸಿದ ಈ ಪುಣ್ಯಧಾಮ ಅನಾದಿಯಿಂದಲೂ ಘಟಾನುಘಟೀ ವಿದ್ವನ್ಮಣಿಗಳು, ಪಂಡಿತ ಶ್ರೇಷ್ಠರು, ಮಹಾಮಹೋಪಾಧ್ಯಾಯರು ನೆಲೆಸಿರುವ ನೆಲೆವೀಡು. ದುರ್ಲಭವಾದ ಸನಾತನ ವಿದ್ಯೆಗಳನ್ನು ಪಡೆಯುವ ಗಮ್ಯಸ್ಥಾನವೆಂದರೆ ಇದೊಂದೇ ಎಂಬುದು ಇಂದಿಗೂ ಸತ್ಯ. ದೇವಗಂಗೆ ಭಾಗೀರಥಿಯುದ್ದಕ್ಕೂ ಇಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಸ್ನಾನ ಘಾಟ್[ಘಟ್ಟ]ಗಳಿವೆ. ಸಾವಿರದೋಪಾದಿಯ ಸಗರಸಂತತಿ ವಿನಾಶವಾದಾಗ ಅವರೆಲ್ಲರ ಸ್ವರ್ಗಪ್ರಾಪ್ತಿಗೆ, ಶಾಂತಿಗೆ ಬೇಕಾಗಿ ಸೂರ್ಯವಂಶ ಸಂಜಾತ-ಶ್ರೀರಾಮ ಪೂರ್ವಜ-ರಾಜರ್ಷಿ ಭಗೀರಥ ಘೋರ ತಪಸ್ಸನ್ನು ಮಾಡಿ, ಹರಿಯಪದದಿಂದ ಹರಿದು ಬರಿಸಿದ ದಿವ್ಯನದಿಯೇ ಭಾಗೀರಥಿ. 

ಹರಿಪಾದನಖದಿಂದ

ಹರಿದುಬಂದಳೆ ಗಂಗಾ

ಪರಮಪುರುಷ ಸಂಗ

ವರವನ್ನೆ ಕೊಡು ತುಂಗಾ

ಭಾಗ್ಯವ ಕೊಡೆ ಗರತಿ ಭಾಗೀರಥಿ.....

ಎಂಬ ಭಜನೆಯೊಂದು ನೆನಪಿಗೆ ಬರುತ್ತಿದೆ. ಹಿಂದೂಗಳಲ್ಲಿ ಅದರಲ್ಲೂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರಾದವರಲ್ಲಿ ಸುಳ್ಳಿಗೆ ಅವಕಾಶವಿರಲಿಲ್ಲ. ಸುಳ್ಳು ಹೇಳುವುದೂ ಇನ್ನೊಬ್ಬನನ್ನು ವಧಿಸುವುದೂ ಒಂದೇ ಮಟ್ಟದ ತಪ್ಪೆಂಬ ಮೌಲ್ಯ ಅಂದಿನಕಾಲಕ್ಕಿತ್ತು. ಯಾರೂ ಸುಳ್ಳಾಡುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಜನರಿಗೆ ಅದರಲ್ಲೂ ದ್ವಿಜರಿಗೆ ಒಂದು ಸುಳ್ಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ಹೇಳಲು ಅವಕಾಶವಿತ್ತು-ಈಗಲೂ ಇದೆ; ಈ ಸುಳ್ಳನ್ನು ಹೇಳಲೇಬೇಕೆಂಬ ಆಗ್ರಹಕೂಡ ಇತ್ತು, ಯಾಕೆಂದರೆ ಕಾಡುಮೇಡುಗಳೇ ತುಂಬಿ ಸಮೃದ್ಧವಾಗಿದ್ದ ಅಂದಿನ ಭಾರತದಲ್ಲಿ, ದುರ್ಗಮದ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ಕಾಶೀಯಾತ್ರೆ ಎಂಬುದು ಸುಲಭವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಇಂದಿಗೂ ಮದುವೆಗೆ ಮುನ್ನ ಕಾಶೀಯಾತ್ರೆಗೆ ಹೊರಡುವ ಒಂದು ಸಾಂಕೇತಿಕ ಕ್ರಮ ರೂಢಿಯಲ್ಲಿದೆ. ಅಂದಿನ ಆರ್ಥಿಕ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಹೋಗಿ ಬರಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತಲೂ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಕಾಶಿಗೆ ಹೋಗುವಮುನ್ನವೇ ತಿಂಗಳಾನುಗಟ್ಟಲೆ ತಯಾರಿ ನಡೆಯುತ್ತಿತ್ತು, ಮಕ್ಕಳ ಮುಂಜಿ-ಮದುವೆ ಕರ್ತವ್ಯಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸಿ, ಗಂಡುಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಮನೆಯ ಜವಾಬ್ದಾರಿಗಳನ್ನೆಲ್ಲಾ ವಹಿಸಿ, ಇನ್ನೇನು ಮರಳಿ ಬಂದರೂ ಸರಿ, ಬಿಟ್ಟರೂ ಸರಿ ಎಂಬ ಧೋರಣೆಯಲ್ಲೇ ಕಾಶಿಗೆ ತೆರಳುತ್ತಿದ್ದರು; ಕಾಶಿಗೆ ಹೋಗಿ ಮರಳಿಬಂದವರಿಗೆ ಇಂದಿನ ’ಫಾರಿನ್ ರಿಟರ್ನ್ಡ್’ ವೈದ್ಯರಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಗೌರವ ದೊರೆಯುತ್ತಿತ್ತು. ಗ್ರಾಮದಹೊರಗೆ ಸರಿದೂರದಲ್ಲಿ ಸ್ವಾಗತಕಮಾನು-ತೋರಣ ನಿರ್ಮಿಸಿ ವೇದಘೋಷ, ಪೂರ್ಣಕುಂಭ, ಮಂಗಲವಾದ್ಯಗಳ ಸಮೇತ ಅವರನ್ನು ಎದುರ್ಗೊಂಡು, ಗ್ರಾಮಕ್ಕೆ ಕರೆತರಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಅವರು ಕುಂಭಗಳಲ್ಲಿ ತುಂಬಿಸಿಕೊಂಡ ಬಂದ ದೇವಗಂಗೆಯನ್ನು ವಿಧಿವತ್ತಾಗಿ ಗೌರವಿಸಿ, ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಮನೆಗೆ ಮರಳಿದ ದಿನಗಳೆರಡರಲ್ಲಿ ’ಕಾಶೀದೇವಕಾರ್ಯ’ ಅಥವಾ ಕಾಶೀಸಮಾರಾಧನೆ ನಡೆಸಿ ಗ್ರಾಮದ ಜನರಿಗೆ ಅವರು ಮೃಷ್ಟಾನ್ನ ಭೋಜನವನ್ನು ನೀಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಸತ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ತನ್ನನ್ನೇ ಮಾರಿಕೊಂಡ ರಾಜಾ ಹರಿಶ್ಚಂದ್ರನ ಕೆಲಕಾಲದ ಕಾರ್ಯಸ್ಥಾನವನ್ನೊಳಗೊಂಡ ಕಾಶಿಗೆ ಅಷ್ಟೊಂದು ಮಹತ್ತು. ಹಾಗಾದರೆ ಯಾವ ಸುಳ್ಳನ್ನು ನಾವು ಹೇಳಬಹುದಿತ್ತು ಅಥವಾ ಹೇಳಬಹುದು ಎಂದರೆ:

ಅಹಂ ಕಾಶೀ ಗಮಿಶ್ಯಾಮಿ ಗಂಗಾಸ್ನಾನಂ ಕರೋಮ್ಯಹಮ್ |

ಕರೋಮಿ ವಿಶ್ವನಾಥಸ್ಯ ದರ್ಶನಂ ಮುಕ್ತಿ ಹೇತವೇ ||   

ಪ್ರತೀ ಮುಂಜಾವಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಾತಸ್ಮರಣೆಗೈಯ್ಯಬೇಕು, ಆಗ ಆ ನಡುವೆ ಒಮ್ಮೆ "ನಾನು ಕಾಶಿಗೆ ಹೋಗುತ್ತೇನೆ-ಗಂಗಾಸ್ನಾನ ಮಾಡಿ ಒಡೆಯ ವಿಶ್ವನಾಥನನ್ನು ದರ್ಶಿಸುತ್ತೇನೆ"- ಎಂದು ಹೇಳಬೇಕಂತೆ. ಆ ಆಸೆ ಪೂರ್ಣವಾಗಲಿ ಬಿಡಲಿ, ಹಾಗೊಂದು ಪುಣ್ಯಸಂಕಲ್ಪ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಉದ್ಭವಿಸಬೇಕು ಎಂಬ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಅದನ್ನು ಪಠಿಸಲು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದರು.

ಇಂಥಾ ಪುಣ್ಯಭೂಮಿ ಕಾಶಿಯಲ್ಲಿನ ಮಣಿಕರ್ಣಿಕಾ ಘಾಟ್ ನಲ್ಲಿ ಆದಿಶಂಕರರು ಉಳಿದುಕೊಂಡಿದ್ದರು. ನಿತ್ಯವೂ ಗಂಗೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ನಾನ, ಸ್ವಾಮಿ ವಿಶ್ವನಾಥನ ದರ್ಶನ, ಅನ್ನಪೂರ್ಣೇಶ್ವರಿಯ ಸೇವೆ, ಸಮಯದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಭಾಗ ಧ್ಯಾನ-ತಪಸ್ಸಿಗೆ ಮೀಸಲು, ಮಿಕ್ಕುಳಿದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ವೇದಾಂತಸಾರವನ್ನು ಬೋಧಿಸುವ ಕೆಲಸ-ಹೀಗೆ ಅವರ ದಿನಚರಿ ಸಾಗಿತ್ತು. ಕಾಶಿಯನ್ನು ಸೇರಿದ ಪ್ರಥಮದಲ್ಲೇ ಅನ್ನಪೂರ್ಣೇಶ್ವರಿಯನ್ನು ಕಾಣುವ ಹಂಬಲ ಶಂಕರರಿಗಾಯ್ತು-ಆಕೆ ಕಾಶೀಪುರಾಧೀಶ್ವರಿ. ಹಾಗೆ ಅನ್ನಪೂರ್ಣೆಯ ಮುಂದೆ ಅವರು ಹೋಗಿ ತಲೆಬಾಗಿ ನಿಂತಾಗ ಅವರಿಗೆ ದಿವ್ಯಾನುಭವವಾಯ್ತು.

ನಿತ್ಯಾನಂದಕರೀ ವರಾಭಯಕರೀ ಸೌಂದರ್ಯ ರತ್ನಾಕರೀ

ನಿರ್ಧೂತಾಖಿಲಘೋರಪಾವನಕರೀ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಮಾಹೇಶ್ವರೀ |

ಪ್ರಾಲೇಯಾಚಲವಂಶಪಾವನಕರೀ ಕಾಶೀಪುರಾಧೀಶ್ವರೀ

ಭಿಕ್ಷಾಂ ದೇಹಿ ಕೃಪಾವಲಂಬನಕರೀ ಮಾತಾನ್ನಪೂರ್ಣೇಶ್ವರೀ ||

ನಾನಾರತ್ನ-ವಿಚಿತ್ರ-ಭೂಷಣಕರೀ ಹೇಮಾಂಬರಾಡಂಬರೀ

ಮುಕ್ತಾಹಾರವಿಲಂಬಮಾನವಿಲಸದ್ವಕ್ಷೋಜ-ಕುಂಭಾಂತರೀ |

ಕಾಶ್ಮೀರಾಗರುವಾಸಿತಾ ರುಚಿಕರೀ ಕಾಶೀಪುರಾಧೀಶ್ವರೀ

ಭಿಕ್ಷಾಂ ದೇಹಿ ಕೃಪಾವಲಂಬನಕರೀ ಮಾತಾನ್ನಪೂರ್ಣೇಶ್ವರೀ ||

ಚಿತ್ರವಿಚಿತ್ರ ವೇಷಗಳನ್ನು ಧರಿಸಿದಂತೇ, ನಾನಾವಿಧದ ಬಂಗಾರದ ಆಭರಣಗಳನ್ನು ತೊಟ್ಟಂತೇ, ಪಾತಕಿಗಳನ್ನು ವಧಿಸಿದ ಮಹಾಕಾಳಿಯಂತೇ, ಮೂರುಲೋಕಗಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಿದ ಮಾಹಾಮಾತೆಯಂತೇ ಆಕೆಯ ರೂಪ ಗೋಚರವಾಯ್ತು. ಶಂಕರರ ಅರಿವಿಗೇ ಇರದಂತೇ, ಹೃದ್ಗತವಾದ ಸ್ತೋತ್ರವೊಂದು ಅವರ ಬಾಯಿಂದ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿತು.

ಅನ್ನಪೂರ್ಣೇ ಸದಾಪೂರ್ಣೇ ಶಂಕರಪ್ರಾಣವಲ್ಲಭೇ |

ಜ್ಞಾನವೈರಾಗ್ಯಸಿದ್ಧ್ಯರ್ಥಂ ಭಿಕ್ಷಾಂ ದೇಹಿ ಚ ಪಾರ್ವತಿ ||

ಮಾತಾ ಚ ಪಾರ್ವತೀದೇವೀ ಪಿತಾ ದೇವೋ ಮಹೇಶ್ವರಃ |

ಬಾಂಧವಾಃ ಶಿವಭಕ್ತಾಶ್ಚ ಸ್ವದೇಶೋ ಭುವನತ್ರಯಂ ||

[ಮಾನವತಾವಾದದ ಕುರಿತು ಯಾರೋ ಒಬ್ಬಿಬ್ಬರು ಒಂದೆರಡು ಮಾತುಗಳನ್ನು ಆಡಿಬಿಟ್ಟರೆ ಅವರನ್ನೇ ’ಮಹಾನ್ ಮಾನವತಾವಾದಿ’ ಎಂದು ತಿಳಿದುಬಿಡುತ್ತೇವೆ, ಹಾಗೆ ಕರೆದು ಗೌರವಿಸುತ್ತೇವೆ. ಆದರೆ ಮೂರುಲೋಕಗಳೂ ಸಹಿತ ನನ್ನದೇಶವೇ, ಎಲ್ಲರೂ ನನ್ನವರೇ ಎಂದ ಶಂಕರರ ಉಕ್ತಿ ಹಲವರಿಗೆ ಕಾಣದಲ್ಲಾ? ]

"ಕೇವಲ ಜ್ಞಾನವೈರಾಗ್ಯ ಸಿದ್ಧಿಗಾಗಿ ಈ ಶರೀರ ನಶಿಸದಂತೇ ಕೆಲಕಾಲ ಉಳಿಯಲು ಭಿಕ್ಷೆಯನ್ನು ನೀಡು ತಾಯಿ" ಎಂದು ದೇವಿ ಅನ್ನಪೂರ್ಣೆಯಲ್ಲಿ ಶಂಕರರು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿದರು. ಶಂಕರರು ಭಾವಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಈ ಸ್ತೋತ್ರವನ್ನು ಉದ್ಗರಿಸಿದಾಗ ಅವರೊಬ್ಬ ಮಹಾನ್ ತೇಜಸ್ವಿಯಂತೇ ಸುತ್ತ ನೆರೆದ ಭಕ್ತಭಾವುಕರಿಗೆ ಭಾಸವಾಯ್ತು; ಶಂಕರು ನಡೆದೆಡೆಗೆಲ್ಲಾ ಅನೇಕರು ಅವರನ್ನು ಹಿಂಬಾಲಿಸಿದರು, ನಿತ್ಯವೂ ಅವರ ಪ್ರವಚನಗಳನ್ನು ಅನೇಕರು ಆಲಿಸಿದರು. ಬಾಲಸನ್ಯಾಸಿಯ ಮಾತುಗಳನ್ನು ಕೇಳಲು ಅಬಾಲವೃದ್ಧರಾದಿಯಾಗಿ ಹಲವರು ಸೇರುತ್ತಿದ್ದರು. ಅವರ ಸನ್ನಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಅನೇಕರಿಗೆ ಅತ್ಯಂತ ಶಾಂತಿ ಲಭಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ದಿನಗಳೆದಂತೇ ಶಂಕರರು ಕಾಶೀ ಪಟ್ಟಣದಲ್ಲಿ ಮನೆಮಾತಾದರು; ಅವರ ಸುದ್ದಿ ಅಷ್ಟು ವ್ಯಾಪಕವಾಯ್ತು, ಯಾರ ಬಾಯಲ್ಲಿ ಕೇಳಿದರೂ ಬಾಲಸನ್ಯಾಸಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಹೇಳುವವರೇ!  

ಹೀಗಿರುತ್ತಲೊಮ್ಮೆ, ಅತ್ಮಾಜ್ಞಾನಾಕಾಂಕ್ಷಿಯಾದ ಹುಡುಗನೊಬ್ಬ ಚೋಳದೇಶದ ಕಾವೇರಿತಟದಿಂದ ಗುರುಗಳ ಶೋಧದಲ್ಲಿ ಕಾಶಿಗೆ ಬಂದನು. ಬಾಲಸನ್ಯಾಸಿಯ ಕುರಿತು ಯಾರೋ ಆತನಿಗೆ ಸುದ್ದಿ ತಿಳಿಸಿದರು. ಶೀಘ್ರಾತಿಶೀಘ್ರವಾಗಿ ಶಂಕರರನ್ನು ಹುಡುಕಿಬಂದ ಆ ಬಾಲಕ ಶಂಕರರಿಗೆ ಸಾಷ್ಟಾಂಗವೆರಗಿದನು. ವಿದ್ಯೆಕಲಿಯುವುದರಲ್ಲಿ ಆತನಿಗೆ ಅತ್ಯಂತ ಶ್ರದ್ಧೆ, ಸಾಕಷ್ಟು ಓದಿಕೊಂಡಿದ್ದ ಕೂಡ. ಆತನಲ್ಲಿನ ಪರಮವಿರಕ್ತ ಭಾವವನ್ನು ಗ್ರಹಿಸಿದ ಶಂಕರರು ದಿವ್ಯದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಆತನ ಹಿನ್ನೆಲೆಯನ್ನರಿತರು, ಶುಭದಿನದ ಶುಭಮುಹೂರ್ತವೊಂದರಲ್ಲಿ ಆತನಿಗೆ ಸಂನ್ಯಾಸದೀಕ್ಷೆ ನೀಡಿ ’ ಸನಂದನ’ ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಿದರು. ಸನಂದನರು ಶಂಕರರ ಪ್ರಥಮಶಿಷ್ಯರೆನಿಸಿದರು. ಅದ್ವೈತ ಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು ಸನಂದನರು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಂಡು ಗುರುಸೇವೆಯಲ್ಲಿ ಸದಾ ತೊಡಗಿರುತ್ತಾ ಅವರ ಅನುಗ್ರಹಕ್ಕೆ ಪಾತ್ರರಾದರು. ಸನಂದನರು ಹಲವಾರು ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು ವಿಮರ್ಶಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಬ್ರಹ್ಮಸೂತ್ರ ಭಾಷ್ಯವನ್ನು ಶಂಕರರು ಬರೆದಾಗ ಅದಕ್ಕೆ ವಿವರಣೆಯನ್ನು ಇದೇ ಸನಂದನರು ಬರೆದರು.   

ಬ್ರಹ್ಮ ಸತ್ಯಂ ಜಗನ್ಮಿಥ್ಯಾ ಜೀವೋ ಬ್ರಹ್ಮೈವ ನಾಪರಃ |

ಜೀವನ್ಮುಕ್ತಸ್ತು ತದ್ವಿದ್ವಾನಿತಿ ವೇದಾಂತ ಡಿಂಡಿಮಃ  ||

ಬ್ರಹ್ಮವೇ ಸತ್ಯ. ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಕಾಣುವ ಸ್ಥಾವರಕ್ಕೆ, ಜಂಗಮಕ್ಕೆ, ಪ್ರಾಣಿವರ್ಗಕ್ಕೆ, ಜಡವಸ್ತುಗಳಿಗೆ ಎಲ್ಲದಕ್ಕೂ ಇದೊಂದೇ ಆತ್ಮ. ಈ ಜಗತ್ತು ತಾನು ತೋರುವ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಸತ್ಯವಲ್ಲ. ಬ್ರಹ್ಮದಂತೆ ಜಗತ್ತು ಸತ್ಯವಲ್ಲವಾದುದರಿಂದ ಅದು ಮಿಥ್ಯೆ. ಈ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಇರುವ ಸಮಸ್ತ ಜೀವಿಗಳೂ ಬ್ರಹ್ಮವೇ ಹೊರತು ಬೇರೆಯಲ್ಲ. ಆತ್ಮ ಪರಮಾತ್ಮರಿಗೆ ಭೇದವಿಲ್ಲ. ಎರಡೂ ಬೇರೆ ಬೇರೇ ಅಲ್ಲ. ಇದಕ್ಕೆ ನಾವು ಉದಾಹರಣೆಗಳನ್ನು ಹೀಗೆ ನೋಡಬಹುದಾಗಿದೆ:

ಪೂರ್ಣಮದಃ ಪೂರ್ಣಮಿದಂ

ಪೂರ್ಣಾತ್ ಪೂರ್ಣ ಮುದಚ್ಯತೇ |

ಪೂರ್ಣಸ್ಯ ಪೂರ್ಣಮಾದಾಯ

ಪೂರ್ಣಮೇವಾವಶಿಷ್ಯತೇ || 

ಒಂದು ಪೂರ್ಣವಿತ್ತು-ಅದರಿಂದ ವಿಭಜನೆಗೊಂಡ ತುಣುಕುಗಳು ಹಲವು ಅಪೂರ್ಣವಾದರೂ ಮೂಲಮಾತ್ರ ಪೂರ್ಣವೇ, ಪರಿಪೂರ್ಣವೇ! ಮಣ್ಣಿನಿಂದ ಮಡಕೆ-ಕುಡಿಕೆ-ಬೋಗುಣಿ-ಮೊಗೆ-ಹಣತೆ-ತಾಟು ಮೊದಲಾದ ಪಾತ್ರೆಗಳನ್ನೋ ಅಲಂಕಾರಿಕ ವಸ್ತುಗಳನ್ನೋ ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಆದರೆ ಅವುಗಳಲ್ಲೆಲ್ಲಾ ಇರುವುದು ಮಣ್ಣೇ ಮತ್ತು ಅವು ಒಡೆದು ಮಣ್ಣೊಳಗೆ ಮತ್ತೆ ವಿಲೀನವಾದಾಗ ಇರುವುದು ಮಣ್ಣೇ ಸರಿ. ಮಿಸುನಿಗೆ ಕೆಲವು ಲೋಹಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಿ ಕಾಯಿಸಿ ಎರಕಹೊಯ್ದು ಪುಟಕೊಟ್ಟಾಗ ಬಂಗಾರದ ವಿವಿಧ ಆಕಾರದ ಆಭರಣಗಳು ತಯಾರಾಗುತ್ತವೆ. ಬಳಸಿ ನೋಡುತ್ತ ಹಳಸಿ ಬೇಸರಗೊಂಡ ಆಭರಣಗಳನ್ನು ಕರಗಿಸಿದಾಗ ಬಂಗಾರವನ್ನೇ ಮರಳಿ ಪಡೆಯಬಹುದಾಗಿದೆ. ನೀರಿನ ಆಗರದಲ್ಲಿ ನೀರು ಪೂರ್ಣವಾಗಿದೆ, ತುಂಬಿಕೊಂಡ ಪಾತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಆ ಯಾ ಪಾತ್ರೆಯ ಆಕಾರವಾಗಿ ಗೋಚರಿಸುವ ನೀರಿಗೆ ಸ್ಪಷ್ಟವಾದ ಸ್ವತಂತ್ರ ಆಕಾರವಿಲ್ಲ! ತುಂಬಿಕೊಂಡ ನೀರನ್ನು ಮತ್ತೆ ಅದೇ ಮೂಲದಲ್ಲಿ ಚೆಲ್ಲಿದರೆ ಅದು ಅಲ್ಲಿರುವ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಸೇರಿಹೋಗುತ್ತದೆಯೇ ಹೊರತು ತಾನು ಬೇರೇ ಎಂದು ತೋರ್ಪಡಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಕನಸಿನಲ್ಲಿ ತಿರುಕನೊಬ್ಬ ರಾಜಕುವರಿಯನ್ನು ವರಿಸಿ ರಾಜನಾದದ್ದು ನಿಜ, ರಾಜಭೋಗವನ್ನು ಅನುಭವಿಸಿದ್ದು ನಿಜ, ಆದರೆ ಕನಸು ಮುಗಿದಾನಂತರ ತಾನು ರಾಜನೆಂದರೆ ದಾರಿಹೋಕರು ತಿರುಕನನ್ನು ಹುಚ್ಚನೆಂದು ಕಲ್ಲು ಹೊಡೆದಾರು! ಅಲ್ಲವೇ? ಈ ಪ್ರಪಂಚವೊಂದು ದೊಡ್ಡ ಕನಸು, ಗೊತ್ತಾಗುವ ವೇಳೆಗೆ ಕನಸು ಹರಿದಿರುತ್ತದೆ; ಜೀವನ ಮುಗಿದಿರುತ್ತದೆ!  

ಶಂಕರರ ವಾಗ್ಝರಿಯನ್ನು ಕೇಳಲು ಬಂದ ಜನರಿಗೆ ಅವರು ಹೇಳುತ್ತಿರುವ ವಿಷಯ ಸಂಪೂರ್ಣ ಮನದಟ್ಟಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಮಾಡುವ ಪ್ರತೀ ಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲೂ ಸೃಷ್ಟಿಯ ಪ್ರತೀ ಕೌತುಕದಲ್ಲೂ ಬ್ರಹ್ಮವನ್ನೇ ಅವರ್ರು ಕಂಡರು. ಶಂಕರರು ಎಲ್ಲವೂ ಬ್ರಹ್ಮಮಯ ಎಂದು ಹೇಳಲು ಕಾರಣವಿತ್ತು:

ಬ್ರಹ್ಮೈವೇದಮ್ ಅಮೃತಂ ಪುರಸ್ತಾತ್

ಬ್ರಹ್ಮಪಶ್ಚಾತ್ ಬ್ರಹ್ಮ ದಕ್ಷಿಣತಃ ಚೋತ್ತರೇಣ |

ಅಧಶ್ಚ ಊರ್ಧ್ವಂ ಚ ಪ್ರಸೃತಂ

ಬ್ರಹ್ಮೈವೇದಂ ವಿಶ್ವ ಮಿದಂವರಿಷ್ಠಮ್ ||

--ಬ್ರಹ್ಮದ ಕುರಿತು ಉಪನಿಷತ್ತು ಹೀಗೆ ಹೇಳಿದೆ. ಎದುರಿಗೆ ಕಾಣುವುದು, ಹಿಂದೆಕಾಣುವುದು, ಎಡಬಲಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣುವುದು, ಕೆಳಗೆ-ಮೇಲೆ ಎಲ್ಲೆಡೆಗೂ ಹರಡಿರುವುದೂ ಉತ್ತರದಕ್ಷಿಣಗಳ ಕಡೆಗಿರುವುದೂ ನಾಶರಹಿತವಾದ ಬ್ರಹ್ಮವೇ. ಚರಾಚರಾತ್ಮಕವಾದ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿರುವುದೆಲ್ಲ ಬ್ರಹ್ಮವೇ. ಎಂದಮೇಲೆ ಬ್ರಹ್ಮಮಾತ್ರ ಸತ್ಯ. 

ಒಂದು ದಿನ ಗಂಗಾನದಿಯಲ್ಲಿ ಮಿಂದು ಪುನೀತರಾದ ಭಗವಾನ್ ಶಂಕರರು ಗಂಗಾತಟಕ್ಕೆ ಮೆಟ್ಟಿಲುಗಳನ್ನೇರಿ ಬರುವಾಗ ಚಾಂಡಾಲನೊಬ್ಬ ನಾಲ್ಕು ನಾಯಿಗಳನ್ನು ಹಿಡಿದುಕೊಂಡು ದಾರಿಗಡ್ಡಲಾಗಿ ಬಂದ. "ದೂರಹೋಗು ನಾನು ಸ್ನಾನಾಮಾಡಿ ಮಡಿಯಲ್ಲಿ ಬಂದಿದ್ದೇನೆ ದಾರಿ ಕೊಡೆ"ಂದು ಕೇಳಲಾಗಿ ದಾಟಿಹೋಗೆಂದು ಶಂಕರರಿಗೆ ಹೇಳಿದ. ಏನೇ ಮಾಡಿದರೂ ಆತನ ಸ್ಪರ್ಶವಾಗುವುದು ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗಿತ್ತು. ಆತನಲ್ಲಿ ಏನೇ ಹೇಳಿದರೂ ಆತ ಅತಿಯಾದ ಕೋಪವನ್ನು ತೋರುತ್ತಿದ್ದ. ಶಂಕರರೂ ಸ್ವಲ್ಪ ಗದರಿದರು. ’ತೊಲಗಾಚೆ’ ಎಂದರು. ಆ ಕ್ಷಣ ಆತ ಕೇಳಿದ " ನೀನು ತೊಲಗಾಚೆ ಎಂದಿದ್ದು ನನ್ನ ದೇಹಕ್ಕೋ ಅಥವಾ ನನ್ನ ಆತ್ಮಕ್ಕೋ ?  ನೀನು ಜ್ಞಾನಿ ಎಂದು ತಿಳಿದಿದ್ದೇನೆ, ಹೇಳು ದೇಹಕ್ಕಾದರೆ ನಿನ್ನದೂ ನನ್ನದೂ ಮತ್ತು ಇತರ ಎಲ್ಲಜೀವಿಗಳದೂ ಜಡಶರೀರವಷ್ಟೇ ? ದೇಹದೊಳಗಿನ ಆತ್ಮಕ್ಕಾದರೆ ನನ್ನೊಳಗೂ ನಿನ್ನೊಳಗೂ ಮತ್ತು ಇತರ ಎಲ್ಲಾ ಜೀವಿಗಳೊಳಗೂ ಇರುವ ಆ ಆತ್ಮವೊಂದೇ ಆಗಿದೆ. " ಶಂಕರರು ತಬ್ಬಿಬ್ಬಾಗಿಬಿಟ್ಟರು. ಏಕಕಾಲಕ್ಕೇ ಆಶ್ಚರ್ಯವನ್ನೂ ಅವಮಾನವನ್ನೂ ಅನುಭವಿಸಿದ ಶಂಕರರು  ದಿಟ್ಟಿಸಿ ನೋಡುತ್ತಾರೆ ಆತನಲ್ಲಿ ಸಾಕ್ಷಾತ್ ವಿಶ್ವನಾಥನ ರೂಪ ಗೋಚರಿಸುತ್ತದೆ. ಮಹಾದೇವನೇ ತನ್ನನ್ನು ಪರೀಕ್ಷಿಸಲು ಬಂದಿದ್ದನ್ನು ನೋಡಿದ ಶಂಕರರ ಬಾಯಿಂದ ’ಮನೀಷಾ ಪಂಚಕಮ್’ ಹೊರಡಲ್ಪಟ್ಟಿತು! 

ಜಾಗ್ರತ್ ಸ್ವಪ್ನ ಸುಷುಪ್ತಿಷು ಸ್ಫುಟತರಾ ಯಾ ಸಂವಿದುಜ್ಜೃಂಭತೇ

ಯಾ ಬ್ರಹ್ಮಾದಿ-ಪಿಪೀಲಿಕಾಂತ-ತನುಷು ಪ್ರೋತಾ ಜಗತ್ಸಾಕ್ಷಿಣೇ |

ಸೈವಾಹಂ ನ ಚ ದೃಶ್ಯ ವಸ್ತ್ವಿತಿ ದೃಢಾಪ್ರಜ್ಞಾಪಿ ಯಸ್ಯಾಸ್ತಿಚೇತ್

ಚಾಂಡಾಲೋಸ್ತು ಸ ತು ದ್ವಿಜೋಸ್ತು ಗುರುರಿತ್ಯೇಷಾ ಮನೀಷಾ ಮಮ ||

ಬ್ರಹ್ಮೈವಾಹಮಿದಂ ಜಗಚ್ಚ ಸಕಲಂ ಚಿನ್ಮಾತ್ರ ವಿಸ್ತಾರಿತಂ

ಸರ್ವಂ ಚೈತದವಿದ್ಯಯಾ ತ್ರಿಗುಣಯಾಶೇಷ ಮಯಾ ಕಲ್ಪಿತಮ್ |

ಇತ್ಥಂ ಯಸ್ಯ ದೃಢಾ ಮತಿಃ ಸುಖತರೇ ನಿತ್ಯೇ ಪರೇ ನಿರ್ಮಲೇ

ಚಾಂಡಾಲೋಸ್ತು ಸ ತು ದ್ವಿಜೋಸ್ತು ಗುರುರಿತ್ಯೇಷಾ ಮನೀಷಾ ಮಮ ||

[ಬರಹ ಬಹಳ ದೀರ್ಘವಾಗುವುದನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಲು ಸ್ತೋತ್ರಗಳ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ನಮೂದಿಸಿದ್ದೇನೆ.]  ಹೀಗೇ ಅಸ್ಪೃಶ್ಯತೆಯನ್ನು ಅಂದಿಗೇ ಸಲ್ಲವೆಂದವರು ಶಂಕರರು. ಸಹಸ್ರಮಾನ ಕಳೆದಮೇಲೆ ಗಾಂಧೀಜಿಯೋ ಇನ್ಯಾರೋ ಹೇಳಿದ್ದರೆ ಅವರು ಶಂಕರರ ಆದರ್ಶವನ್ನೇ ಬಳಸಿಕೊಂಡರು ಎಂದು ತಿಳಿಯಬೇಕಾಗಿದೆ. ಶಂಕರರ ಜೀವನದ ಅರೆಘಳಿಗೆಯೂ ವ್ಯರ್ಥವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಅಲ್ಲಿ ಮಾನವ ಸಹಜ ಅನುಭವ ಮತ್ತು ಅನುಭಾವ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಮಾನವೀಯತೆಗಾಗಿ ಮತ್ತು ಸನಾತನ ಜೀವನಧರ್ಮದ ಉದಾತ್ತ ತತ್ತ್ವಗಳನ್ನು ಎತ್ತಿಹಿಡಿಯಲಿಕ್ಕಾಗಿ ಅವರು ಇರುವಷ್ಟೂ ಕಾಲ ಶ್ರಮಿಸಿದರು. ವಿಜ್ಞಾನಿಯೊಬ್ಬ ಸಂಶೋಧನೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಕೊಂಡು ಸಫಲನಾದಾಗ ಲೌಕಿಕ ಬದುಕಿಗೆ ಆಗಬಹುದಾದ ಉಪಕಾರದಂತೇ ಅಲಭ್ಯ ಆರ್ಷೇಯ ವಿದ್ಯೆಯನಾಂತು ಮುನ್ನಡೆದ ಶಂಕರರು ಲೋಕಕ್ಕೆ ನೀಡಿದ ಕಾಣಿಕೆಗಳಿಗೆ ಮೌಲ್ಯ ಕಟ್ಟಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಸಂಶೋಧನೆಗಳಲ್ಲಿ ರಾಸಾಯನಿಕಗಳನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸುವಾಗ ಹೇಗೆ ಕಟ್ಟುಪಾಡುಗಳು, ನೀತಿ-ನಿಯಮಗಳು ಇರುವವೋ ಹಾಗೇ ಸಂನ್ಯಾಸಧರ್ಮ ಎಂಬುದಕ್ಕೊಂದು ಇದಮಿತ್ಥಂ ಎಂಬ ಚೌಕಟ್ಟನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊಟ್ಟವರು ಶಂಕರರು. ಅದು ಅವರ ಅನುಭವಜನ್ಯ ಅಮೃತ; ಅರಿಯಲಾರದವರಿಗೆ, ಅನುಭವಿಸಲಾರದವರಿಗೆ ವಿಚಿತ್ರ ಸಂಕಟ!

ಅಧರ್ಮವೇ ಧರ್ಮವೆಂದು ತಿಳಿದುಕೊಂಡಿದ್ದ, ಕ್ರೌರ್ಯ-ಮಾನವಬಲಿ ಮೊದಲಾದ ಪಾತಕಗಳೂ ಪಾತಕಿಗಳೂ ತುಂಬಿದ್ದ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ "ಧರ್ಮ ಹೀಗಿದೆ" ಎಂದು ಸಾಧಿಸುವುದು ಸುಲಭದ ಮಾತಾಗಿರಲಿಲ್ಲ, ಅದೂ ಹೇಳಿಕೇಳಿ ಬಾಲ ಸಂನ್ಯಾಸಿಯೊಬ್ಬ ಅದನ್ನು ಸಾಧಿಸುತ್ತಾನೆಂದರೆ ನಂಬಲಸಾಧ್ಯವಾದ ಸಂಗತಿಯಾಗಿತ್ತು. ಅಂತಹ ಅಭೇದ್ಯ ಅಧರ್ಮದ ಕೋಟೆಯನ್ನೊಡೆದು  ಧರ್ಮಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಪಿಸಿದವರು ಶ್ರೀಶಂಕರ ಭಗವತ್ಪಾದರು. ಶಂಕರರ ಅವತಾರಕ್ಕೂ ಮುನ್ನ ಮಠಗಳು ಇರಲಿಲ್ಲ. ಜೀವನಧರ್ಮ ಹೀಗಿದೆ, ಅದನ್ನು ಆಚರಿಸಿ ತೋರಿಸಲು ಗುರುವೊಬ್ಬಬೇಕು, ಗುರುವಿಗೆ ಆಚರಣೆಗೆ ಶ್ರದ್ಧಾಕೇಂದ್ರವೊಂದು ಬೇಕು, ಆ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲೇರ್ ಗುರು ವಾಸಿಸುತ್ತಾ, ಆಗಾಗ ಪರ್ಯಟನೆ ನಡೆಸುತ್ತಾ ಧರ್ಮಪ್ರಬೋಧಮಾಡಬೇಕು ಎಂಬುದು ಶಂಕರರ ದೂರದರ್ಶಿತ್ವವಾಗಿತ್ತು; ದೇಶವಾಸಿಗಳು ಸನ್ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ, ಧರ್ಮಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ನಡೆಯಬೇಕು ಎಂಬುದು ಅವರ ಬಯಕೆಯಾಗಿತ್ತು. ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳೆಲ್ಲರೂ ಒಂದೇ ಅಲ್ಲ ಹೇಗೋ ಹಾಗೇ ಸಂನ್ಯಾಸಿಗಳೆಲ್ಲರೂ ಒಂದೇ ಮಟ್ಟದವರಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಶಂಕರರಂಥಾ ಮತ್ತೊಬ್ಬ ಅದ್ಭುತ ಬಾಲಪ್ರತಿಭೆಯ ಜನನ ಇದುವರೆಗೆ ಆಗಲಿಲ್ಲ, ಬಹುಶಃ ಭವಿಷ್ಯದಲ್ಲೂ ಆಗುವ ಲಕ್ಷಣವಿಲ್ಲ.   

ಪ್ರಾಂತವೊಂದರಲ್ಲಿ ಜನಾಂಗವೊಂದರ ಕುರಿತು ಶ್ರಮಿಸಿದ ಇಂದಿನ ಸಾಧು-ಸಂತರಿಗೆ ನಾವು ಅಪಾರವಾದ ಪ್ರಚಾರವನ್ನೂ, ಹಾರತುರಾಯಿ ಪದ್ಮಭೂಷಣ, ಭಾರತರತ್ನ, ಡಾಕ್ಟರೇಟ್ ಮೊದಲಾದ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನೂ ನೀಡಿ ಗೌರವಿಸುತ್ತೇವೆ, ಗೌರವಿಸಿದ್ದೇವೆ; ತಪ್ಪಲ್ಲ-ಸರಿಯೇ ಇದೆ, ಆಕ್ಷೇಪವಿಲ್ಲ. [ಈಗೀಗ ರಾಜಕೀಯ ಮಾಡುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಜಾತೀವಾರು ಸ್ವಾಮಿಗಳನ್ನು ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದೇವೆ, ಸಂಸ್ಕಾರ ಬೇಕಿಲ್ಲ, ಧರ್ಮಸೂತ್ರ ಗೊತ್ತಿರಬೇಕಿಲ್ಲ, ಶ್ರುತಿ-ಸ್ಮೃತಿ-ಪುರಾಣಗಳ ಓದು ಬೇಕಿಲ್ಲ, ಉಟ್ಟಿದ್ದೇ ಕಾವಿ, ತೊಟ್ಟಿದ್ದೇ ದಂಡ] ಆದರೆ ದುರ್ಗಮವಾದ ಬೆಟ್ಟಗುಡ್ಡಗಳನ್ನೂ ಕಾಡುಮೇಡು ನದಿಸರೋವರಗಳನ್ನೂ ಹೊಂದಿದ್ದ ಅಖಂಡ ಭಾರತವನ್ನು ಅನೇಕಾವರ್ತಿ ಕೇವಲ ಕಾಲ್ನಡಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಸಂಚರಿಸಿ, ಸನಾತನ ಧರ್ಮವನ್ನು ಪುನರುತ್ಥಾನಗೊಳಿಸಿ, ಮಾನವೀಯತೆಯನ್ನು ಕೃತಿಯಿಂದ ಮಿಡಿದ[ಕೇವಲ ಒಂದು ಜನಾಂಗದ ಒಳಿತನ್ನು ಮಾತ್ರ ಬಯಸಿದವರಲ್ಲ] ಮಹಾನ್ ಚೇತನಕ್ಕೆ ನಾವೇನು ಕೊಟ್ಟಿದ್ದೇವೆ? ಬರಿದೇ ನಿಯತಕಾಲಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಶಂಕರರ ವಿರುದ್ಧ ಎಡಪಂಥೀಯ ವಿಚಾರಲಹರಿಯನ್ನು ಹರಿಬಿಡುತ್ತೇವೆ; ಆ ಮೂಲಕ ಅವರ ಅವಕೃಪೆಗೆ ಗುರಿಯಾಗಬೇಕಾದೀತೇ ಹೊರತು ಹೆಚ್ಚಿನದೇನನ್ನೂ ಮಾಡಲಸಾಧ್ಯ. ಆಡುಮುಟ್ಟದ ಸೊಪ್ಪಿಲ್ಲ ಎನ್ನುವಂತೇ ಶಂಕರರು ಸನಾತನತೆಯ ಕುರಿತಾಗಿ ಹೇಳದ ವಿಷಯವಿಲ್ಲ. ಜೀವಿತದ ೩೨ ವಯಸ್ಸಿನೊಳಗೆ ಸಾರ್ವಕಾಲಿಕವೆನಿಸಿದ ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಶಂಕರರು ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ಕೇವಲ ಬಾಯಿಗೆ ಬಂದದ್ದನ್ನು ಬಡಬಡಾಯಿಸುವ ಎಡಪಂಥೀಯರು ಮಾತನಾಡುವ ಮುನ್ನ ಅವರ ಬಗ್ಗೆ, ಅವರ ಕೃತಿಗಳ ಆಳಗಲ-ವಿಸ್ತಾರಗಳ ಅಗಾಧತೆಯ ಬಗ್ಗೆ, ಅವರ ಸಮಾಜಮುಖೀ ಕೆಲಸಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಆಮೂಲಾಗ್ರ ತಿಳಿದುಕೊಂಡರೆಮಾತ್ರ ಆ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ ಕಣ್ಣಮುಂದೆ ನಿಲ್ಲಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ. ಅಂತಹ ದಿವ್ಯ ತೇಜೋಮಯ ಮೂರ್ತಿಗೆ ಸಾಷ್ಟಾಂಗ ನಮಸ್ಕಾರಗಳು.

ಅಖಂಡಭಾವ ಶಿವರೂಪತತ್ತ್ವಶ್ಚಿತಿ ಸ್ವಭಾವಃ ಪರಮಾತ್ಮ ಸತ್ಯಃ

ಸತ್ಯಸ್ಯ ಸತ್ಯಃ ಸುಧಿಯೈವ ಗಮ್ಯಃ ಪರಃ ಪ್ರಧಾನಾತ್ಪರಮೇಶ್ವರೋ ಯಃ |

ಆದ್ಯಂತಹೀನೋ ನಿರಪೇಕ್ಷದೀಪ್ತಿಃ ಸ್ವತಃ ಸ್ವರೂಪೇಣ ವಿಪುಲ್ಲಿತೋ ಯಃ

ಶ್ರೀಸೌಮ್ಯಕಾಶೀಶ ಮಹೇಶ್ವರಾಯ ತಸ್ಮೈ ನಮಃ ಸ್ವಾಮಿ ತಪೋವನಾಯ ||

[ಮತ್ತೆ ಕೆಲಸಮಯದ ನಂತರ ಮುಂದುವರಿಯುತ್ತದೆ]